Intra-uteriene systemen worden wereldwijd heel vaak gebruikt voor anticonceptie. Naar schatting zouden zo’n 175 miljoen vrouwen er gebruik van maken. Er bestaan twee soorten: koperspiraaltjes en het hormonaal intra-uterien systeem, dat ook ‘hormoonspiraaltje’ wordt genoemd en geen koper bevat. Deze spiraaltjes worden in de baarmoeder geplaatst en zorgen ervoor dat een bevrucht eitje zich niet kan nestelen.

Soorten spiraaltjes

Het koper in de koperspiraaltjes maakt de spermatozoïden minder beweeglijk, minder actief en werkt in op de geslachtscellen van de vrouw. Het is een niet-hormonaal anticonceptiemiddel op lange termijn, dat in het algemeen drie jaar werkt. Het koperspiraaltje kan geschikt zijn voor vrouwen die geen hormonen willen of mogen gebruiken. Het kan ook in meer bijzondere omstandigheden worden gebruikt, bijvoorbeeld als ‘morning-afterspiraaltje’. Wanneer een morning-afterpil niet kan worden genomen of de tijdsperiode ervoor verstreken is, kan een koperspiraaltje binnen de zes dagen na onbeschermde betrekkingen worden geplaatst.

Het hormoonspiraaltje heeft een reservoir met progestageen: levonorgestrel, een belangrijke bijkomende bescherming tegen een eventuele zwangerschap. Het kan maximaal vijf jaar geplaatst blijven, maar kan ook voor een kortere periode worden gebruikt. Vrouwen gebruiken ze ook vaak in de perimenopauzale periode in combinatie met estrogeen. In tegenstelling tot koperspiraaltjes, die het volume en het aantal dagen van de bloedingen verhogen, vermindert dit net met het hormoonspiraaltje. Daarom gebruiken vrouwen die last hebben van overvloedig bloedverlies tijdens de maandstonden dit vaak.

Makkelijke plaatsing

Je kunt spiraaltjes enkel op doktersvoorschrift krijgen. Ze worden verkocht in de apotheek, maar moeten door een gespecialiseerde arts (gynaecoloog) worden geplaatst. Dat duurt slechts enkele minuten en verloopt meestal zonder problemen of pijn. Enkele weken na de plaatsing ga je best nog eens op controle, daarna ten minste één keer per jaar, tenzij er problemen zijn zoals overvloedige en abnormale bloedingen. Dan moet je meteen naar de dokter.

Qua betrouwbaarheid scoren spiraaltjes hoog. Bij een koperspiraaltje ligt de kans met 0,2 tot 2% zwangerschappen per jaar wel wat hoger dan bij een hormoonspiraal (0,1 tot 0,2%). Een veel gestelde vraag is overigens of je tampons kunt gebruiken als je een spiraaltje hebt. Doordat het systeem in je baarmoeder werd geplaatst, is dat echter geen probleem. Daarnaast is ook de prijs voordelig. Een koperspiraaltje kost ongeveer 20 tot 40 euro, een hormoonspiraaltje 130 euro (zonder rekening te houden met de tussenkomst van mutualiteiten).

Het gebeurt zeer zelden, maar soms kan een spiraaltje worden uitgestoten zonder dat je het meteen merkt, tijdens de menstruatie bijvoorbeeld. Er kan een bloeding volgen of je bloedingen kunnen plots heftiger zijn. Het is ook zeer zeldzaam, maar mogelijk kan een spiraaltje ook tijdens het vrijen gedeeltelijk worden uitgestoten. In dat geval ben je niet meer beschermd tegen zwangerschap. Je gaat dan best even langs de dokter die het systeem heeft geplaatst en gebruikt intussen een ander anticonceptiemiddel.

Eenvoudig te verwijderen

Een groot voordeel van de intra-uteriene systemen is dat ze omkeerbaar zijn. Mensen die geen kinderen (meer) willen, kunnen zich laten steriliseren, maar dat is onherroepelijk. Veranderingen in de familiale situatie kunnen ertoe leiden dat je na verloop van tijd toch nog graag een kindje wilt. Gebruik je dan een spiraal in plaats van je te laten steriliseren, dan blijft dit tenminste nog mogelijk. Zodra de dokter of gynaecoloog het spiraaltje verwijdert, kan de vrouw terug zwanger worden. Wil je na een zwangerschap (terug) een spiraaltje gebruiken, dan wacht je best acht tot tien weken na de bevalling, omdat de baarmoeder voordien nog te kwetsbaar is. Alle conceptievormen die een oestrogeen bevatten, worden bovendien afgeraden bij borstvoeding.

De enige alternatieven zijn dan de minipil, of na acht tot tien weken dus een spiraaltje. Een intra-uterien systeem kan op gelijk welk moment gemakkelijk verwijderd worden door een bevoegd arts. Waar je wel rekening mee moet houden, is dat seksuele betrekkingen in de week voor de verwijdering van het spiraaltje nog altijd kunnen leiden tot een zwangerschap, omdat de spermatozoïden actief blijven. Wil je gewoon je spiraaltje laten vervangen door een nieuw, dan moet je geen bijkomende speciale voorzorgen nemen. Wel meld je dat best vooraf aan je arts, zodat hij een nieuw spiraaltje kan voorzien of er een voorschrift voor kan geven.